W kwietniu 2024 roku weszła w życie unijna Dyrektywa anty-SLAPPowa, która jest odpowiedzią na zjawisko pozywania dziennikarzy, aktywistów czy naukowców za krytykę osób wpływowych czy nagłaśnianie nadużyć władzy. Kraje członkowskie, w tym Polska, mają obecnie dwa lata na jej implementację do swoich systemów prawnych. Jednak samo wdrożenie dyrektywy do polskiego prawodawstwa nie wystarczy.
ARTICLE 19 wspólnie z przedstawicielkami i przedstawicielami mediów, organizacji pozarządowych, grup aktywistycznych, środowiska akademickiego i naukowego wystosowały apel do polskich władz w celu gruntownej rewizji polskiego prawa i przyjęcia ambitnych rozwiązań anty-SLAPP, które wykraczają poza minimalne wytyczne Dyrektywy.
W ramach Polskiej Grupy Roboczej przeciw SLAPPom, ARTICLE 19 wraz z Helsińską Fundacją Praw Człowieka i Siecią Obywatelską Watchdog Polska opracowały analizę prawną mającą na celu wsparcie procesu legislacyjnego w Ministerstwie. Analiza ta przedstawia kluczowe reformy niezbędne do zapewnienia faktycznej ochrony przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego w Polsce przed postępowaniami sądowymi stanowiącymi nadużycie.
Propozycja opiera się na pogłębionej analizie unijnej Dyrektywy anty-SLAPPowej, prawa polskiego, międzynarodowych standardów wolności słowa oraz wywiadów grupowych z obrońcami, pełnomocnikami, sędziami i prokuratorami.
Analiza stanowi podstawę otwartego listu do rządu – skierowanego do Premiera Donalda Tuska i Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara – który przedstawia kluczowe rekomendacje dotyczące reform. List został podpisany przez ponad 40 ogólnokrajowych i lokalnych organizacji pozarządowych oraz mediów.
Kluczowe rekomendacje obejmują:
- Rozszerzenie ochrony przed SLAPPami poza sprawy cywilne
- Wprowadzenie odpowiednio obszernego katalogu przesłanek wskazujących, że celem postępowania jest tłumienie debaty publicznej
- Objęcie prawem anty-SLAPP spraw krajowych
- Konieczność zastosowania szerszych przesłanek w kontekście mechanizmu wczesnego oddalenia spraw
- Wprowadzenie wszystkich środków zaradczych przewidzianych w dyrektywie
- Wykluczenie legitymacji czynnej Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sprawach o ochronę dobrego imienia
- Dekryminalizacja zniesławienia i znieważania
- Szersze zmiany w ramach prawa karnego materialnego
- Wprowadzenie zmian w ramach prawa karnego procesowego