شیوع ویروس کرونا در ایران باعث نگرانی جامعه بین المللی است. سؤ مدیریت و فقدان شفافیت از طرف دولت، به همراه تحریم‌های بین المللی که بر گردش آزاد اطلاعات تاثیر دارند، هم برای ایرانیان و هم برای جامعه جهانی بحران بهداشت جدی تلقی میشوند. سرکوب مداوم آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات از سوی دولت، سلامتی مردم ایران را در این زمان بحران به خطر انداخته است.
کنترل اطلاعات
این طور به نظر می‌رسد که دولت ایران بیشتر نگران کنترل کردن اطلاعات است تا به اشتراک گذاشتن آن. در زمان نیاز به مداخله دولت برای انتشار آگاهی، منابع و قرنطینه در مورد این ویروس، نیروی پلیس تهران دست به تشکیل “قررگاه پدافندی ویروس کرونا در ناجا” زده تا با “سؤ اطلاعات و ایجاد رعب و وحشت” در مورد این ویروس مبارزه کنند، که نتیجه آن دستگیری ۳ نفر در تاریخ ۶ اسفند در تهران بوده. پلیس سایبری ایران یا همان پلیس فتا اعلام کرد که کارگروه ویژه تشکیل داده تا با شایعه سازان فضای مجازی مقابله کند. این کارگروه دستگیری ۲۴ نفر به اتهام شایعه پراکنی در مورد شیوع ویروس کرونا در شبکه‌های اجتماعی و همچنین صدور هشدار به ۱۱۸ نفر را اعلام کرد. این اتهامات مبهم برای آزادی مطبوعات و بیان نگران کننده است، به ویژه با در نظر گرفتن سؤ مدیریت دولت در مقابله با این بحران جدی.
پنهان‌کاری دولت ایران درباره پخش ویروس کرونا
با توجه به پیشرفت گسترده مبتلایان ویروس کرونا طی چند روز گذشته، و شیوه سریع آلوده شدن و انتشار ویروس به خارج از ایران (با منشاء در داخل ایران) بسیار محتمل است که مقامات دولتی از انتشار اطلاعات درباره ویروس خودداری کرده و پنهان‌کاری کرده‌اند.
وزارت بهداشت ایران گفته است تا این لحظه بیش از ۳۳۸ نفر به ویروس آلوده و ۳۴ نفر نیز جان خود را از دست داده اند ( بیشترین تعداد تلفات در خارج از چین و بالاترین تعداد مرگ و میر به نسبت مبتلایان) و همچنین قریب به ۴۰ مبتلا در خارج از کشور که تازگی به ایران سفر کرده بودن.
در هر صورت با توجه به گزارش‌هایی از نماینده قم در مجلس شورای اسلامی در مورد آمار بیش از۵۰ کشته و همچنین وضعیت بیمارستان ها با بیماران مبتلا به ویروس کرونا در قم و آمار های پزشکی همه به این نتیجه ختم می شود که دولت ایران درباره تلفات و بیماران ویروس کرونا پنهان‌کاری می‌کند.
عدم شفافیت
هم اطلاعات درمانی و هم شفافیت درباره شیوع این بیماری نقشی حیاتی در مبارزه با این بحران دارند. اما وزارت بهداشت ایران سابقه‌ای درخشانی برای شفافیت ندارد. بر اساس قانون دسترسی و انتشار آزاد اطلاعات ایران نهادهای عمومی همانند وزارت بهداشت باید اطلاعات درخواست شده توسط شهروندان را منتشر کنند. اما تحقیقات سازمان آرتیکل ۱۹ بیانگر این است که وزارت بهداشت جزو کم کار ترین نهاد ها برای انتشار اطلاعات در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات است. به عنوان مثال سوال هایی درباره خیریه های زیر مجموعه وزارت بهداشت و گردش‌های مالی آنها بدون پاسخ مانده است.
در قانون برخی معافیت‌ها برای پاسخگویی وجود دارد٬ اما اگر اطلاعات درخواست شده وجود یا بروز خطرات زیست محیطی یا تهدیدات بهداشت عمومی را آشکار کند، شامل این محدویت‌ها نمی شود. بدون شک ویروس کرونا زیر مجموعه این معافیت ها نمی شود. در هنگام اینگونه مشکلات جهانی مانند ویروس کرونا، وزارت بهداشت و زیر مجموعه هایش باید بطور دائم اطلاعات را با دیگران به اشتراک بگذرانند، نه اینکه تنها به پاسخگویی به درخواست اطلاعات بسنده کنند.
بر اساس ماده ۱۰، این قانون به خودی خود مجاب به انتشار “رویه ها و سطح خدمات ارائه شده به طور مستقیم به مردم” است. در هرچند که ماده ۱۰ این قانون همچنین این امکان را به زیر مجموعه‌های رهبری ایران می‌دهد تا از پاسخ دادن به درخواست اطلاعات خودداری کنند. این نهادها از جمله بیمارستان‌های نظامی امکان شفاف سازی را در زمان بحران خنثی می‌کنند و از انتشار اطلاعات خودداری می‌کنند.
دولت ایران باید به طور دائم اقدام به انتشار جامع اطلاعات درباره مبارزه با ویروس کرونا و برنامه های که برای مبارزه با آن دارند و همچنین اقداماتی که انجام داده‌اند را بکنند.
محدودیت های اینترنت
یکی از مشکلات دیگری که همزمان با بروز این ویروس خودش را نمایان کرده است٬ محدودیت ها برای گردش آزاد اطلاعات است. بسیاری از پزشکان و کارمندان درمانی، غافل از عدم نظارت و سازماندهی صحیح دولت ایران، به ارسال کلیپ های رسانه های اجتماعی خود اقدام کرده و دستورالعمل هایی در مورد نحوه بهداشت و جلوگیری از عفونت های بیشتر ارائه می دهند. با وجود این چنین آمار بالای تلفات مرگ و میر ( حتی بیشتر از چین – به نسبت مبتلایان) دولت ایران باید اقدام فوری برای دسترسی به اطلاعات آنلاین بکند و تمامی محدودیت‌ها را بر دارد. شبکه های اجتماعی مانند تلگرام با کانال هایی که میلیونها کاربر دارند همچنان یکی از منابع اصلی دسترسی به اخبار در ایران است. تلگرام در آپریل ۲۰۱۸ فیلتر شد و باید با توجه به وضع بحرانی موجود فیلترینگ آن رفع شود.
تاثیرات ناشی از تحریم‌های ایالت متحده آمریکا
دولت و شرکت‌های آمریکایی با برطرف کردن ابهامات مربوط به پیروی افراطی از مقررات تحریم‌ها میتوانند کمک بزرگی کنند. نتیجه این پیروی افراطی از مقررات به این معنی است که سرویس‌های متعدد اینترنتی از قبیل وبسایت‌های پلتفرم گوگل کلود و اپ استور اپل در ایران بلاک هستند. یکی از معتبر‌ترین نقشه های پیگیری زنده شیوع این ویروس به مدیریت دانشگاه جان هاپکینز به دلیل تعبیر نادرست از مقررات تحریم‌های آمریکا توسط شرکت اسری (Esri) که هاست این نقش است در ایران بلاک شده.
در این زمان جدی بحرانی، دسترسی به اطلاعات میتواند جان انسان‌ها را نجات دهد. شفافیت و دسترسی به اطلاعات از سوی دولت ایران، اینترنت آزاد و حمایت جامعه جهانی هیچگاه تا این حد برای ایران و ایرانیان حائز اهمیت نبوده.