با توجه به این که دولت ایران سابقه قطع اینترنت برای کاربران را دارد باید درباره قطع اینترنت با شفافیت صحبت کند
در شب چهارشنبه پنج تیر ۱۳۹۸، نود درصد خدمات‌دهندگان اینترنتی در ایران با اختلال یا قطع مواجه شدند. این موقع بود که مردم در ایران خبر از قطع اینترنت هنگام تلاش برای ارتباط با بعضی خطوط تلفن همراه و شبکه‌های اینترنت خانگی مثل شاتل دادند. بعضی‌ها هم از سرعت به شدت پایین اینترنت و اختلال در «وی پی ان»های خود (شبکه‌های خصوصی مجازی) خبر دادند. طبق سنجش‌های انجام‌شده در تهران، این اختلال حدود نیمه شب آغاز شد و دو ساعت طول کشید و سپس ارتباطات به حالت عادی بازگشتند. اما از حدود ساعت ۹ شب تهران کاربران خبر از اختلالاتی می‌دادند.
این قطع وسیع اینترنت در سراسر کشور را می‌توان از طریق گزارش‌های ایرانیان در رسانه‌های اجتماعی و داده‌های سنجشی که صنعت اینترنت ارائه می‌کند مشاهده کرد. شواهد اختلال در شرکت‌های عمده ارائه خدمات اینترنتی در ایران توسط داده‌های نت‌بلاکز، آروان کلاد، اوراکل اینترنت اینتلیجنس و اوپن دی ان اس مورد ثبت قرار گرفته. یکی از کاربران حتی قطع را «اینترنت ملی واقعی» نامیده بود چون گزارش‌ها خبر می‌داد که دسترسی به پلاتفرم‌های محلی عموما به راحتی ممکن بوده.
محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری، در توئیتر کوشید دلیل این اختلال را توضیح دهد. او خطاب به هادی نیلی، خبرنگار بی‌بی‌سی و مهسا علیمردانی از سازمان «آرتیکل ۱۹» توئیت کرد.
آقای وزیر در توئیتی خطاب به هادی نیلی گفت ایران بخاطر اختلالاتی که در مسیر ارتباط اینترنت به ایران انجام شده ثانیه‌ای ۱۰۰۰ گیگابیت از پهنای باند خود را از دست داده. او مدعی شد ارتباط ایران با مجراهای فایبری اینترنت بین‌المللی بین فرانکفورت و بلغارستان که اکثریت شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت متکی به آن هستند مختل شده و همین باعث شده یک ساعت و نیم قطعی پیش بیاید (نگاه‌کنید به «توضیحات بیشتر» در پایین.)
میزان کل پهنای باند سراسری در ایران آماری است که دسترسی به آن آسان نیست. طبق سنجش شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت در ایران، این اختلال منجر به قطع ۹۰ درصد این شرکت‌ها شد. اگر از نموداری که وزیر ارائه داده استفاده کنید، اختلال ثانیه‌ای ۱۰۰۰ گیگابیت به معنی قطع ۶۰ درصدی کل پهنای باند کشور است و در نتیجه پهنای باند احتمالی کل کشور حدود ثانیه‌ای ۱۶۰۰ گیگابیت خواهد بود. اما گزارش‌های موردی خبر از این می‌دهد که دسترسی به ارتباطات محلی سرعتی بسیار بالاتر از ارتباطات بین‌المللی دارد.
علیمردانی همچنان در مورد این ادعا مشکوک است. او می‌‌گوید: «در حال حاضر هیچ شواهدی نیست که از این ادعا که ارتباطات بین‌المللی دلیل این اختلال بودند پشتیبانی کند. دولت گزارش رسمی در مورد این حادثه تهیه نکرده است.»
آقای وزیر در توئیت دیگری در پاسخ به مهسا علیمردانی مدعی شد که «جی تی تی نتورکز» یک خدمات‌دهنده اینترنتی بین‌المللی آمریکایی مسئول اختلال در مجارستان بوده است. این یعنی اختلال در زیرساخت‌های «جی تی تی» در مجارستان باعث از دست رفتن ۶۰ درصد از پهنای باند اینترنت در ایران شده است. شرکت «جی تی تی» در پاسخ به سوال سازمان «آرتیکل ۱۹» گفت شواهد کافی نیست که نشان دهد این شرکت باعث اختلال‌ها بوده است. «جی تی تی» از طریق شرکت همکاری به نام «گلف بریج اینترنشنال» ارتباطات خود با ایران را تامین می‌کند. اما در طول مدت زمان این حادثه شرکت‌های دیگری نیز در ارتباط با ایران با اختلال مواجه شدند.
«نقطه تبادل اینترنت» یا «آی اکس پی» به مقر ارتباط مراکز بزرگ داده و شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنت با یکدیگر و مکان تبادل ارتباطات اینترنتی اطلاق می‌شود. در ایران «آی اکس پی»ها تحت اداره «شرکت ارتباطات زیرساخت» هستند. مدیر این شرکت، سجاد بنابی نیز در توئیتر گفت اختلال‌ها بخشی از هرگونه حمله علیه ایران یا اختلال بین‌المللی درون زیرساخت‌های ایران نبوده‌اند. (برای جزئیات بیشتر به بخش الحاقی به این گزارش نگاه کنید.)
نیاز به شفافیت واقعی
در زمان اعتراضاتی که در اواخر دسامبر ۲۰۱۷ و اوایل ژانویه ۲۰۱۸ در ایران درگرفت شاهد اختلال‌های مشابهی بودیم. در آن هنگام آقای جهرمی تایید کرد که شورای عالی امنیت ملی به ایران دستور داده که در راستای امنیت ملی موقتا ارتباطات اینترنتی را قطع کند. در ماه ژانویه ۲۰۱۹ نیز خبر قطع اینترنت وسیعا پخش شده بود. هدف از آن حرکت قطع ایران از پلاتفرم‌های پرداخت خارجی و مالی جهت افزایش اتکا به زیرساخت‌های داخلی بود.
اتکا به زیرساخت‌های مالی محلی به کلی غیرمنطقی نیست: این زیرساخت‌ها می‌توانند به افزایش سرعت کمک کنند و از تحریم‌های مالی ضربه نمی‌بینند. اما از آن‌چه اعلام شده بود معلوم نبود ارتباط مردم عادی ایران با حمل و نقل بین‌المللی مختل می‌شود یا نه.
مخالفت گسترده، وزیر را وادار به لغو این تجربه کرد. او از این پروژه به عنوان سوتفاهمی دفاع کرد که ناشی از معرفی غلط آن توسط سوی افراد پشت پروژه بوده و به علت منافعی که عواملی همچون خبرگزاری تسنیم، آژانس خبری تندروی مرتبط با سپاه پاسداران، دنبال می‌کند. این عوامل فعالانه کوشیدند این تجربه را به عنوان «قطع اینترنت» جلوه دهند که همگام با خواست دیرین آن‌ها برای کنترل و سانسور بیشتر اینترنت بود.
این حوادث نگرانی‌هایی در زمینه آزادی بیان و دسترسی به اینترنت آزاد به میان می‌آورند. قطع اینچنینی اینترنت به روشنی ناقض قانون بین‌المللی حقوق بشر است. قطع‌نامه ۳۳/۱۳ شورای حقوق بشر که در ژوئن ۲۰۱۶ به اتفاق آرا تصویب شده است «اقداماتی که می‌کوشند عامدانه جلوی ارائه اطلاعات اینترنتی را بگیرند یا این روند را مختل کنند قاطعانه به عنوان نقض قانون بین‌المللی حقوق بشر محکوم می‌کند» و از دولت‌ها می‌خواهد دست از چنین حرکاتی بردارند.
با توجه به سابقه ایران در زمینه اختلال اینترنت، وزیر ارتباطات می‌بایست به امر شفافیت اولویت دهد. وزارت ارتباطات می‌بایست برای شروع با شفافیت ثبت کند که در روز ۲۶ ژوئن دقیقا چه اتفاقی افتاد. سازمان «آرتیکل ۱۹» از وزارت ارتباطات می‌خواهد به جای دولت شفاف و مسئولیت‌پذیر از توئیت‌های مبهم استفاده نکند. مردم ایران حق دارند شواهد مستند و معتبر در مورد اختلالاتی که برایشان پیش آمده دریافت کنند.
توضیحات بیشتر
توئیت اول با استفاده از عکس موبایلی مبهمی از یک نمودار (که معلوم نیست محورهای ایکس و ایگرگ آن کدامند) قطع اینترنت را رسم کرده و نشان داده (نگاه کنید به شکل ۱ در پایین.) وزیر مدعی است که این نمودار نشان می‌دهد ایران چطور ثانیه‌ای ۱۰۰۰ گیگابیت حمل و نقل اینترنتی از دست داده. طبق این تصویر ۶۰ درصد پهنای باند کشور قطع بوده.
شکل یک: یکی از دو توئیتی که وزیر ارتباطات درباره اختلال در اینترنت منتشر کرده. «همان‌طور در گراف زیر دیده می‌شود، قطعی فیبر در مسیرهای بالادستی در اروپا بین بلغارستان و فراکفورت [کذا] که چند تامین‌کننده اینترنت ایران، از آن مسیرها استفاده می‌کرده‌اند باعث اختلال گسترده ۱/۵ ساعته در ارتباطات بین‌المللی ایران شده بود. هزار گیگابیت بر ثانیه قطعی ظرفیت‌ها داشتیم.»
درون «آی اکس پی»ها شرکت‌های تامین‌کننده اینترنت را داریم که شبکه‌های خود را درون «آی اکس پی»ها و درون فضای وسیع‌‌تر اینترنت از طریق ارائه «ای اس ان» (شماره‌های سامانه‌های خودگردان) اداره می‌کنند. سه «ای اس ان» عمده هستند که اکثریت شبکه ایران را به جهان بیرون وصل می‌کنند. آن «ای اس ان»ای که در روز ۲۶ ژوئن مختل شد متعلق به «شرکت ارتباطات زیرساخت» است: AS49666
در نمودار موجود در شکل ۲ که در پایین آمده می‌بینیم که این «ای اس ان» برای سایر سامانه‌های خودگردان آن نزدیکی که تحت اداره تامین‌کننده‌های اینترنتِ بین‌المللی هستند قابل رویت بوده.
شکل دو: اختلال در «ای اس ان» اصلی ایران نشان از هیچ راه قابل رویتی به سوی همکاران بین‌المللی نمی‌دهد، از جمله آن‌ها که از «جی تی تی» (گلف بریج اینترنشنال» بودند که به گفته وزیر ارتباطات دلیل این اختلال بوده.